Miocen

Miocen 23,03–5,333 mln lat temu

PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Q

Tabela stratygraficzna

poprzedni okres oligocen następny okres pliocen

Miocen (z gr. μείων 'mniej' i καινός 'nowy') – najstarsza epoka neogenu. Epoka wielkich przemian geologicznych skorupy ziemskiej. Wypiętrzenie nowych łańcuchów górskich zmieniło cyrkulację powietrza w atmosferze i wód w morzach. Trwał od 23,03 mln do 5,333 mln lat temu.

Miocen dzieli się na:

• messyn – 7,246-5,333;
• torton – 11,63-7,246;
• serrawal – 13,82-11,63;
• lang – 15,97-13,82;
• burdygał – 20,44-15,97;
• akwitan – 23,03-20,44.

Czas podano w milionach lat temu.

Geologia

Według teorii tektoniki płyt litosfery w miocenie Afryka zderzyła się z Europą − powstały Alpy. Indie zderzyły się z Azją − powstały Himalaje. Kolejne zderzenia płyt kontynentalnych doprowadziły do wypiętrzenia Gór Skalistych i Andów. Antarktydę pokrył lądolód. Wiązało się to z zamykaniem Oceanu Tetydy, które utworzyło połączenie lądowe między Afryką i Eurazją; pozostałością Tetydy jest m.in. Morze Śródziemne. Skurczyły się obszary mórz śródlądowych. W oceanach powstał nowy układ prądów morskich.

Miocen w Polsce

Na ziemiach polskich (pozakarpackich) miała miejsce sedymentacja jeziorna i bagienna w licznych rowach i zapadliskach. Osadziły się piaski, mułki, iły, żwiry, węgle brunatne. Węgiel brunatny w złożu Bełchatów powstał z osadów starszego miocenu . Powstały Karpaty Zewnętrzne ze sfałdowanych osadów fliszowych zanikającego morza Paratetydy. W niej też powstały złoża soli, w tym w Wieliczce, i gipsów w suchszym środkowym miocenie (badenianie) ok. 14 mln lat temu . (Na Śląsku, od Góry Świętej Anny do granicy z Niemcami i Czechami, powstało około 200 wystąpień bazaltów (środkowoeuropejska prowincja bazaltowa). Nieliczne znajdują się w Beskidach – w dolinie Grajcarka, a także zostały stwierdzone wierceniami w północno-wschodniej Polsce.

Flora

Początek miocenu był najcieplejszym okresem w ciągu 35 mln lat. Od połowy miocenu klimat zaczął się ochładzać. Wraz z ochłodzeniem klimatu postępowało stepowienie dużych obszarów. Wobec kurczenia obszarów leśnych nowego znaczenia nabrały trawy. Trawy były roślinami odpornymi na warunki klimatyczne, a do rozmnażania nie potrzebowały owadów. Trawiasta równina dostarczała pożywienia całej plejadzie przeżuwaczy.

Fauna

Ssaki wędrowały poprzez nowo utworzone mosty lądowe. Ewolucja kotów szablozębych. W Australii trwała niezależna ewolucja torbaczy i stekowców. W Europie i Azji pojawiły się prymitywne jelenie i żyrafy, słonie i małpy człekokształtne (szczątki Ramapiteka sprzed 14 mln lat). Do Afryki dotarły króliki, koty i świnie. W morzu żył największy rekin wszech czasów: Carcharodon megalodon, o długości ciała prawdopodobnie zbliżonej do 20 metrów. Zwiększenie zasobów pokarmowych morza "zachęciło" niektóre ssaki do powrotu do morza. Pojawiły się pierwsze fokowate. W Ameryce Północnej pojawiły się niedźwiedzie i mastodonty. W późnym miocenie umocniła się dominacja trawożerców. Zaczynały wymierać niektóre gatunki drapieżców. Nastąpiła gwałtowna radiacja hien. Do Australii dotarły (prawdopodobnie przez Malaje) gryzonie. W Ameryce Południowej pojawiły się szopy, a małe odmiany leniwców naziemnych przeszły do Ameryki Północnej.

Przegląd nowości ewolucyjnych

• U przeżuwaczy doszło do udoskonalenia żołądka; mioceńskie stepy stały się dla nich środowiskiem bardzo sprzyjającym;
• Dynamiczna ewolucja trąbowców: Platybelodon, Deinotherium.
• Ewolucja koniowatych, zwiększenie wielkości i przystosowanie do biomu stepowego: Merychippus, Pliohippus.
• Pojawiły się papugi, pelikany, gołębie, kruki i sokoły.
• Dynamiczny rozwój gryzoni.
• Pojawienie się pliopiteków (naczelne): rodzaje Pliopithecus i prokonsul.
• Pojawiły się pierwsze foki, nastąpiła ewolucja waleni.

Linki zewnętrzne

• ICS-Chart/Time Scale (ang.). Międzynarodowa Komisja Stratygrafii. [dostęp 2015-08-28].
• Mapa paleogeograficzna Ronald Blakey: Miocene (20 Ma). W: Mollewide Plate Tectonic Maps [on-line]. Colorado Plateau Geosystems, Inc.. [dostęp 2015-08-28].
• Mapy paleogeograficzne dla 10 i 20 mln lat temu w Kazmin V. G. i Natapov L. M.: The paleogeographic atlas of northern Eurasia. Institute of Tectonics of the Lithospheric Plates, Russian Academy of Natural Sciences, 1998. [dostęp 2018-11-29].