Wikipedia - kopia Wikipedii, wolnej encyklopedii
Miocen – Wikipedia, wolna encyklopedia
Miocen
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Miocen (z gr. μείων 'mniej' i καινός 'nowy') – najstarsza epoka neogenu . Epoka wielkich przemian geologicznych skorupy ziemskiej. Wypiętrzenie nowych łańcuchów górskich zmieniło cyrkulację powietrza w atmosferze i wód w morzach. Trwał od 23,03 mln do 5,333 mln lat temu.
Miocen dzieli się na[1] :
messyn – 7,246-5,333;
torton – 11,63-7,246;
serrawal – 13,82-11,63;
lang – 15,97-13,82;
burdygał – 20,44-15,97;
akwitan – 23,03-20,44.
Czas podano w milionach lat temu.
Według teorii tektoniki płyt litosfery w miocenie Afryka zderzyła się z Europą − powstały Alpy . Indie zderzyły się z Azją − powstały Himalaje . Kolejne zderzenia płyt kontynentalnych doprowadziły do wypiętrzenia Gór Skalistych i Andów . Antarktydę pokrył lądolód . Wiązało się to z zamykaniem Oceanu Tetydy , które utworzyło połączenie lądowe między Afryką i Eurazją; pozostałością Tetydy jest m.in. Morze Śródziemne . Skurczyły się obszary mórz śródlądowych. W oceanach powstał nowy układ prądów morskich .
Na ziemiach polskich (pozakarpackich) miała miejsce sedymentacja jeziorna i bagienna w licznych rowach i zapadliskach. Osadziły się piaski, mułki, iły , żwiry , węgle brunatne. Węgiel brunatny w złożu Bełchatów powstał z osadów starszego miocenu [2] . Powstały Karpaty Zewnętrzne ze sfałdowanych osadów fliszowych zanikającego morza Paratetydy . W niej też powstały złoża soli , w tym w Wieliczce , i gipsów w suchszym środkowym miocenie (badenianie ) ok. 14 mln lat temu [3] . (Na Śląsku , od Góry Świętej Anny do granicy z Niemcami i Czechami, powstało około 200 wystąpień bazaltów (środkowoeuropejska prowincja bazaltowa ). Nieliczne znajdują się w Beskidach – w dolinie Grajcarka , a także zostały stwierdzone wierceniami w północno-wschodniej Polsce.
Początek miocenu był najcieplejszym okresem w ciągu 35 mln lat. Od połowy miocenu klimat zaczął się ochładzać. Wraz z ochłodzeniem klimatu postępowało stepowienie dużych obszarów. Wobec kurczenia obszarów leśnych nowego znaczenia nabrały trawy . Trawy były roślinami odpornymi na warunki klimatyczne, a do rozmnażania nie potrzebowały owadów. Trawiasta równina dostarczała pożywienia całej plejadzie przeżuwaczy.
Ssaki wędrowały poprzez nowo utworzone mosty lądowe . Ewolucja kotów szablozębych. W Australii trwała niezależna ewolucja torbaczy i stekowców . W Europie i Azji pojawiły się prymitywne jelenie i żyrafy, słonie i małpy człekokształtne (szczątki Ramapiteka sprzed 14 mln lat). Do Afryki dotarły króliki, koty i świnie. W morzu żył największy rekin wszech czasów: Carcharodon megalodon , o długości ciała prawdopodobnie zbliżonej do 20 metrów. Zwiększenie zasobów pokarmowych morza "zachęciło" niektóre ssaki do powrotu do morza. Pojawiły się pierwsze fokowate . W Ameryce Północnej pojawiły się niedźwiedzie i mastodonty . W późnym miocenie umocniła się dominacja trawożerców. Zaczynały wymierać niektóre gatunki drapieżców. Nastąpiła gwałtowna radiacja hien . Do Australii dotarły (prawdopodobnie przez Malaje) gryzonie . W Ameryce Południowej pojawiły się szopy , a małe odmiany leniwców naziemnych przeszły do Ameryki Północnej.
Przegląd nowości ewolucyjnych [ edytuj | edytuj kod ]
Geologiczna historia Ziemi
Prekambr (nieformalny; ok. 4,6 mld lat temu – 541 mln lat temu)
W lewych kolumnach znajdują się eony ; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są ery ; zwykłym tekstem zaznaczone są okresy
Hadeik (ok. 4,6 – 4 mld lat temu)
eon nieformalny
Archaik (4 – 2,5 mld lat temu)
Eoarchaik (4 – 3,6 mld lat temu)
Paleoarchaik (3,6 – 3,2 mld lat temu)
Mezoarchaik (3,2 – 2,8 mld lat temu)
Neoarchaik (2,8 – 2,5 mld lat temu)
Proterozoik (2,5 mld lat temu – 541 mln lat temu)
Paleoproterozoik (2,5 – 1,6 mld lat temu)
Sider (2,5 – 2,3 mld lat temu)
Riak (2,3 – 2,05 mld lat temu)
Orosir (2,05 – 1,8 mld lat temu)
Stater (1,8 – 1,6 mld lat temu)
Mezoproterozoik (1,6 – 1 mld lat temu)
Kalim (1,6 – 1,4 mld lat temu)
Ektas (1,4 – 1,2 mld lat temu)
Sten (1,2 – 1 mld lat temu)
Neoproterozoik (1 mld lat temu – 542 mln lat temu)
Ton (1 mld lat temu – 720 mln lat temu)
Kriogen (720 – 635 mln lat temu)
Ediakar (635 – 541 mln lat temu)
Fanerozoik (541 – 0 mln lat temu)
Poziomo zaznaczono ery ; W lewych kolumnach znajdują się okresy ; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są epoki ; zwykłym tekstem zaznaczone są wieki
Paleozoik (541 – 252 mln lat temu)
Kambr (542 – 488,3 mln lat temu)
Terenew (541 – 521 mln lat temu)
Fortun (541 – 529 mln lat temu)
wiek 2 (529 – 521 mln lat temu)
Epoka 2 (521 – 509 mln lat temu)
wiek 3 (521 – 514 mln lat temu)
wiek 4 (514 – 509 mln lat temu)
Epoka 3 (509 – 497 mln lat temu)
wiek 5 (509 – 504,5 mln lat temu)
Drum (504,5 – 500,5 mln lat temu)
Gużang (500,5 – 497 mln lat temu)
Furong (497 – 485,4 mln lat temu)
Paib (497 – 494 mln lat temu)
Dziangszan (494 – 489,5 mln lat temu)
wiek 10 (489,5 – 485,4 mln lat temu)
Ordowik (485,4 – 443,4 mln lat temu)
Wczesny ordowik (485,4 – 470,0 mln lat temu)
Tremadok (485,4 – 477,7 mln lat temu)
Flo (477,7 – 470,0 mln lat temu)
Ordowik środkowy (470,0 – 458,4 mln lat temu)
Daping (470,0 – 467,3 mln lat temu)
Darriwil (467,3 – 458,4 mln lat temu)
Ordowik późny (458,4 – 443,4 mln lat temu)
Sandb (458,4 – 453,0 mln lat temu)
Kat (453,0 – 445,2 mln lat temu)
Hirnant (445,2 – 443,4 mln lat temu)
Sylur (443,4 – 419,2 mln lat temu)
Landower (443,8 – 433,4 mln lat temu)
Ruddan (443,8 – 440,8 mln lat temu)
Aeron (440,8 – 438,5 mln lat temu)
Telicz (438,5 – 433,4 mln lat temu)
Wenlok (433,4 – 427,4 mln lat temu)
Szejnwud (433,4 – 430,5 mln lat temu)
Homer (430,5 – 427,4 mln lat temu)
Ludlow (427,4 – 423,0 mln lat temu)
Gorst (427,4 – 425,6 mln lat temu)
Ludford (425,6 – 423,0 mln lat temu)
Przydol (423,0 – 419,2 mln lat temu)
Dewon (419,2 – 358,9 mln lat temu)
Wczesny dewon (419,2 – 393,3 mln lat temu)
Lochkow (419,2 – 410,8 mln lat temu)
Prag (410,8 – 407,6 mln lat temu)
Ems (407,6 – 393,3 mln lat temu)
Dewon środkowy (393,3 – 382,7 mln lat temu)
Eifel (393,3 – 387,7 mln lat temu)
Żywet (387,7 – 382,7 mln lat temu)
Dewon późny (382,7 – 358,9 mln lat temu)
Fran (382,7 – 372,2 mln lat temu)
Famen (372,2 – 358,9 mln lat temu)
Karbon (358,9 – 298,9 mln lat temu)
Missisip (358,9 – 323,2 mln lat temu)
Wczesny missisip /Turnej (358,9 – 346,7 mln lat temu)
Środkowy missisip /Wizen (346,7 – 330,9 mln lat temu)
Późny missisip /Serpuchow (330,9 – 323,2 mln lat temu)
Pensylwan (323,2 – 298,9 mln lat temu)
Wczesny pensylwan /Baszkir (323,2 – 315,2 mln lat temu)
Środkowy pensylwan /Moskow (315,2 – 307,0 mln lat temu)
Późny pensylwan (307,0 – 298,9 mln lat temu) : Kasimow (307,0 – 303,7 mln lat temu)
Gżel (303,7 – 298,9 mln lat temu)
Perm (298,9 – 251,9 mln lat temu)
Cisural (298,9 – 272,3 mln lat temu)
Assel (298,9 – 293,52 mln lat temu)
Sakmar (293,52 – 290,1 mln lat temu)
Artinsk (290,1 – 283,5 mln lat temu)
Kungur (283,5 – 272,3 mln lat temu)
Gwadalup (273,0 – 259,9 mln lat temu)
Road (273,0 – 268,8 mln lat temu)
Word (268,8 – 265,1 mln lat temu)
Kapitan (265,1 – 259,8 mln lat temu)
Loping (259,1 – 252,2 mln lat temu)
Wucziaping (259,1 – 254,14 mln lat temu)
Czangsing (254,14 – 251,90 mln lat temu)
Mezozoik (251,9 – 66 mln lat temu)
Trias (251,9 – 201,3 mln lat temu)
Wczesny trias (251,9 – 247,2 mln lat temu)
Ind (252,17 – 251,2 mln lat temu)
Olenek (251,2 – 247,2 mln lat temu)
Środkowy trias (247,2 – 235 mln lat temu)
Anizyk (247,2 – 242 mln lat temu)
Ladyn (242 – 237 mln lat temu)
Późny trias (237 – 201,3 mln lat temu)
Karnik (237 – 227 mln lat temu)
Noryk (227 – 208,5 mln lat temu)
Retyk (208,5 – 201,3 mln lat temu)
Jura (201,3 – 145,0 mln lat temu)
Jura wczesna (201,3 – 174,1 mln lat temu)
Hettang (201,3 – 199,3 mln lat temu)
Synemur (199,3 – 190,8 mln lat temu)
Pliensbach (190,8 – 182,7 mln lat temu)
Toark (182,7 – 174,1 mln lat temu)
Jura środkowa (174,1 – 163,5 mln lat temu)
Aalen (174,1 – 170,3 mln lat temu)
Bajos (170,3 – 168,3 mln lat temu)
Baton (168,3 – 166,1 mln lat temu)
Kelowej (166,1 – 163,5 mln lat temu)
Jura późna (163,5 – 145,0 mln lat temu)
Oksford (163,5 – 157,3 mln lat temu)
Kimeryd (157,3 – 152,1 mln lat temu)
Tyton (152,1 – 145,0 mln lat temu)
Kreda (145,0 – 66 mln lat temu)
Wczesna kreda (145,0 – 100,5 mln lat temu)
Berrias (145,0 – 139,8 mln lat temu)
Walanżyn (139,8 – 132,9 mln lat temu)
Hoteryw (132,9 – 129,4 mln lat temu)
Barrem (129,4 – 125,0 mln lat temu)
Apt (125,0 – 113,0 mln lat temu)
Alb (113,0 – 100,5 mln lat temu)
Późna kreda (100,5 – 66 mln lat temu)
Cenoman (100,56 – 93,96 mln lat temu)
Turon (93,9 – 89,8 mln lat temu)
Koniak (89,8 – 86,3 mln lat temu)
Santon (86,3 – 83,6 mln lat temu)
Kampan (83,6 – 72,1 mln lat temu)
Mastrycht (72,1 – 66 mln lat temu)
Kenozoik (66 – 0 mln lat temu)
Paleogen (66 – 23,03 mln lat temu)
Paleocen (66 – 56 mln lat temu)
Dan (66 – 61,6 mln lat temu)
Zeland (61,6 – 59,2 mln lat temu)
Tanet (59,2 – 56 mln lat temu)
Eocen (56 – 33,9 mln lat temu)
Iprez (56 – 47,8 mln lat temu)
Lutet (47,8 – 41,3 mln lat temu)
Barton (41,3 – 37,8 mln lat temu)
Priabon (37,8 – 33,9 mln lat temu)
Oligocen (33,9 – 23,03 mln lat temu)
Rupel (33,9 – 27,82 mln lat temu)
Szat (27,82 – 23,03 mln lat temu)
Neogen (23,03 – 2,588 mln lat temu)
Miocen (23,03 – 5,332 mln lat temu)
Akwitan (23,03 – 20,44 mln lat temu)
Burdygał (20,44 – 15,97 mln lat temu)
Lang (15,97 – 13,82 mln lat temu)
Serrawal (13,82 – 11,63 mln lat temu)
Torton (11,63 – 7,246 mln lat temu)
Messyn (7,246 – 5,333 mln lat temu)
Pliocen (5,333 – 2,58 mln lat temu)
Zankl (5,333 – 3,600 mln lat temu)
Piacent (3,600 – 2,58 mln lat temu)
Czwartorzęd (2,58 – 0 mln lat temu)
Plejstocen (2,58 mln lat temu – 11,7 tys. lat temu)
Gelas (2,58 – 1,80 mln lat temu)
Kalabr (1,80 mln lat temu – 773 tys. lat temu)
Środkowy plejstocen (773 – 126 tys. lat temu)
Późny plejstocen (126 – 11,7 tys. lat temu)
Holocen (11,7 tys. lat temu – dziś)